اثر توسعه مالی و اقتصادی بر کیفیت محیط زیست در ایران (با تأکید بر مصرف انرژی و تجارت خارجی)

نگاهی گذرا به وضعیت محیط زیست جهان مبین این واقعیت است که کره زمین دستخوش بحران زیست محیطی است. این بحران ناشی از عواملی است که بشر در آن دست دارد. عامل اصلی آلودگی هوا در ایران، به عنوان یک کشور وابسته به درآمدهای غیر قابل اعتماد نفتی، ناشی از قیمت پایین انرژی و مصرف بی رویه آن بوده است. این مصرف بالا به همراه کارایی پایین آن انتشار گاز دی اکسید کربن و آلودگی هوا را به دنبال داشته است. به علاوه، توسعه نیافتگی سیاسی در ایران موجب شده تا حفاظت از محیط زیست به عنوان یک کالای لوکس و بی اهمیت تلقی گردد. از آن جا که دستیابی به اهداف توسعه اقتصادی مهم ترین عامل در تقاضا برای انرژی در ایران است و تجارت و توسعه بازار مالی از عوامل مهم در حرکت به سمت رشد اقتصادی محسوب می شوند، در این مطالعه سعی شده است با توجه به تحقیقات اولیه ای که ارتباط بین توسعه مالی و اقتصادی و سیاسی، مصرف انرژی و تجارت خارجی را با کیفیت محیط زیست نشان داده اند، وجود و چگونگی این ارتباط در بلندمدت و کوتاه مدت در ایران طی دوره زمانی 1389-1350 (2010-1971) به بوته آزمون گذارده شود. به منظور آزمون فرضیه های تحقیق از روش های اقتصادسنجی چون آزمون های ریشه واحد برای بررسی مانایی، روش خود توضیح برداری با وقفه های توزیعی جهت آزمون وجود هم انباشتگی و بررسی روابط بلندمدت میان متغیرها، آزمون هم انباشتگی یوهانسن-جوسیلیوس برای تعیین وجود و تعداد بردار هم انباشتگی میان متغیرها، مدل تصحیح خطا برای آزمون اثرات کوتاه مدت و آزمون علیت گرنجر مبتنی بر مدل تصحیح خطای برداری برای تحلیل علیت استفاده شده است. توابع عکس العمل-تحریک و جدول تجزیه واریانس نیز اثر شوک‎های وارده بر متغیرها را بر روند خود و متغیرهای دیگر، توضیح می دهند. نتایج تحقیق بیانگر وجود ارتباط بلندمدت میان متغیرهای مورد بررسی می باشد. همچنین، مصرف انرژی و تولید ناخالص داخلی علت انتشار آلودگی در ایران هستند، اما رابطه میان توسعه مالی و انتشار آلودگی، u شکل و رابطه تجارت خارجی و آلودگی به شکل u معکوس می باشد.